Müharibələr, oyunçular və taleyin oyuncağa çevrilən dünya düzəni”-Cəbrail Həşimov yazır......

Son illər dünya ard-arda baş verən müharibə və siyasi qarşıdurmaların girdabında çalxalanır. Qlobal güclərin maraqları üz-üzə gəldikcə, dünya düzəni bir yelləncəyə dönüb. Bir tərəfdə dövlətlərin deyil, fərdlərin şəxsi ambisiyaları, digər tərəfdə isə xalqların taleyi dayanır. Qarabağ savaşından Ukrayna müharibəsinə, Yaxın Şərqdə alovlanan münaqişələrdən Asiyanın sakit, lakin pusquda dayanan güclərinə qədər – hər hadisə dünyanı bir az da silkələyir. Bu silkələnmələrin sonu hara aparır?

Birxeber.az Cəbrail Həşimovun şərh yazısında bu suallara cavab axtarılır.

Son illər dünya çalxalanır desək, səhv etmiş olmarıq. Bir-birinin ardınca məhəlli və qlobal konfliktlər bu dünyanı yelləncək kimi yırğalayır. İlk növbədə bizim qəhrəman əsgərlərimizin 30 ildən artıq bir müddətdə işğal altında qalan torpaqları çox qısa bir zamanda – cəmi 44 gün ərzində azad etməsi, sonra da Qarabağımızı son metrinə qədər düşmən taptağından qurtarması, sözün əsl mənasında, dünyanı heyrətə gətirdi. Bu, dövlətimizin dünya siyasətində söz sahiblərindən biri olması üçün zəmin yaratdı. Dünya, doğrudan da, silkələndi. Bu dəfə bizim üçün yaxşı mənada silkələndi. Qoy silkələnsinlər. Biz də varıq! Özü də necə varıq!

   Sonra bütün dünyanın diqqəti Ukraynaya yönəldi. Düzdür, hələ 2014-cü ildən başlayaraq burada Rusiyanın işğalçı ordusuna qarşı döyüşlər gedirdi, ancaq bu müharibə hələ ki lokal xarakter daşıyırdı. Ancaq 2022-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq Rusiya genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara başladı və üç günə məğlub etmək istədiyi ölkədə artıq dördüncü ildir ki, dolaşıb qalıb. Və görünən budur ki, “bu xəmir hələ çox sual aparacaq”. Bu müharibə iki dövlət arasındakı müharibədən daha çox sistemlər arasındakı müharibəyə, Qərblə Rusiya arasındakı müharibəyə, ya da obrazlı desək, xeyirlə şər arasındakı müharibəyə çevrilmişdir. Amma sonu heç də yaxşı görünmür...

   Bunu ardınca 70 ildən artıq közərməkdə olan, amma zaman-zaman alışan və sonra yenə də közərməyə davam edən bir ocaq sürətlə alovlanmağa başladı: İsrail fələstinin varlığına birdəfəlik son qoymaq planlarını praktik cəhətdən həyata keçirməyə başladı. Və hələ də bu ambisiyalarından əl çəkmir.

   Dünya və onun taleyi bir oyuncağa çevrilib. Oynadanlar da iki nəfərdir, fikir verin, iki sistem yox, iki dövlət yox, iki nəfərdir. Bəli, məhz iki nəfər: biri qaniçən, uşaq qatili, qəddar, dünyanı qan gölündə boğaraq adını tarixə yazdırmaq istəyən marazmatik, ikincisi şöhrət düşkünü, dünyaya alver meydanı kimi baxan artist, təlxək...

   Yerdə qalanlar özlərini başçı adlandırsalar da, qəssab qarşısında dayanan və talelərinin necə olacağını gözləyən qurbanlıq heyvanlara bənzəyirlər. 

   Bir zamanlar dünyaya meydan oxuyan İngiltərə, İspaniya, Almaniya, Fransa, İtaliya, Yaponiya kimi dövlətlər çarəsiz halda çıxarılacaq hökmü gözləyirlər. Onlar hələ də ümid edirlər ki, nəsə edə bilərlər, ancaq başa düşürlər ki, artıq rıçaqlar onların əlindən çıxıb, indi vəziyyəti diktə edənlər onlar deyillər. Heç ola da bilməzlər.

   Digər tərəfdə Çin dayanıb. O da dünyanın bölüşdürülməsindən öz payını götürmək istəyir. Ancaq onun yolu müharibə yolu deyil. O, bir növ pusquda dayanan pişiyə bənzəyir: qonaqlar süfrədən qalxandan sonra yemək qalıqlarına cumacaq. Amma süfrədə nələr qalacaq və onu bu süfrəyə yaxın buraxacaqlarmı, bax əsl sual budur. Çin üçün sual... 

   Meydanda İran da var. O da özünü böyük dövlətlərdən hesab edir və dünyanın yenidən bölüşdürülməsi zamanı ən azından ərəb dünyasından bir tikə qoparmaq istəyir. Yağlı bir tikə. İran botoks vurdurmuş gözəllərə bənzəyir: özünü inandırmağa çalışır ki, mən çox gözələm (güclüyəm), ancaq qəlbinin dərinliklərində anlayır ki, heç də gözəl-zad (güclü-zad) deyil. Son hadisələr də bunu əyani şəkildə göstərdi.

   Türkiyənin başı daxildəki güclü müxalifətlə mübarizəyə qarışdığı üçün dünyanın gedişatına baş qoşmağa vaxtı yoxdur. Həm də, necə deyərlər, gah nala, gah da mıxa vururlar. Yəni NATO üzvü olsalar da, Rusiya ilə dostluqdan da əl çəkmirlər. Yəni “nə yardan doyur, nə əldən qoyur” məsələsi. O da bir növ İranın vəziyyətindədir, özünü, doğrudan, gözəl (güclü) hesab edir. Amma, görəsən, doğrudanmı gözəldir (güclüdür)?

   Ərəb ölkələri arxayındırlar: nə olur olsun, kim qalib gəlir gəlsin, bizim neftimiz var, düşmənimiz də olsa, satıb dolanacağıq. Onsuz da onlar hər zaman Qərb ölkələrinin yedəyində gediblər. Çünki dövlət kimi mövcud olmaları yalnız Qərb ölkələrinin, daha çox İngiltərənin, qismən də Fransanın sayəsində olmuşdur.

   Qaldı bir tək İsrail.

Yaşlıların yadında olar. Belə bir multfilm var idi: "Öz kefinə gəzən pişik". İsrail də o pişik kimidir: "Ağa Nəzərən, belə gəzərəm" – deyib qırır ərəbləri, hələ ki ona "gözün üstündə qaşın var" deyən yoxdur. Hərdən İran, bəzən də Türkiyə “xox!” deyib təzədən çəkilirlər öz qınlarına.

   Bu qoca dünyanın taleyi necə olacaq – bir Allah bilir. 

   Heç bu tale ilə oynayanlar özləri də bilmirlər.